در این پژوهش به بررسی آیات متشابه از دیدگاه علامه طباطبائی و جناب زمخشری پرداخته شده. ابتدا با استخراج نظرات هر دو مفسر در این زمینه که عمدتا ذیل آیه هفت آل عمران قرار دارد، ملاک آنها را در این باره جسته و دانستیم که آیات متشابه آیاتی است که بیش از یک معنی به دست می دهد مانند آیات ماوراء طبیعت که خارج از محسوسات انسان بوده و در نگاه اول تصور مادی برای آن در ذهن شکل می‌گیرد که با ارجاع به آیات محکم معنای صحیح و محکم آن از نظر مفسر روشن می‌شود.علاوه براین علامه طباطبائی آیات منسوخ را نیز جزء آیات متشابه می داند که این دسته از آیات در این نگارش مورد مطالعه قرار نگرفته است. در این پژوهش آیات متشابه، در دو دسته آیات صفات و افعال خداوند و آیات عالم غیب و معاد گنجانده شده است و پس از بیان نظر مفسرین، در نهایت مقایسه ای از نظرات دو مفسر به عمل آمده است. در قسمت آیات صفات و افعال خداوند به نوزده مورد و در قسمت آیات عالم غیب و معاد به یازده مورد از آیات متشابه برخوردیم که می توان گفت در این سی دسته حدود صدوشصت آیه مورد بررسی قرار گرفته است. در پایان به این نتیجه رسیدیم که از نظر هر دو مفسر خداوند کریم منزه است از اینکه در صفات خود مانند آفریدگانش ظاهر شود؛ همچنین در قسمت آیات غیب و معاد نظرات دو مفسر گاهی اشتراک و گاهی دارای اختلاف بود اما به طور کلی می توان گفت علامه طباطبائی به شکل مفصل تری در این دایره بحث نموده ولی جناب زمخشری بعضاً سخن را کوتاه کرده وآنجا که پای عقل را کوتاه دیده فقط به ذکر روایات بسنده کرده است؛ و همچنین باتوجه به مبانی هردومفسرسه دسته از آیات - ساق و میزان و لوح محفوظ- جزء آیات متشابه هستند ولی هیچیک از مفسرین به آیه محکمی جهت رفع تشابه آنها اشاره نکرده است.
نوشته
عالمان شیحه معتقدند امامت رولایت از اصول دین؛ و دنباله رز ثبوت پیامبر(ص) بوده و امام علی (ع)نیز خلیفه بلافصل بعد از پیامبر (ص) می‌باشد و بر این مطلب آیات و روایات فراوانی دلالت می‌کند. اما عالمان اهل‌سنت امام علی (ع) را به عنوان خلیفه بلا فصل بعد از نبی نمی‌دانند. یکی از این عالمان که جایگاه علمی خاصی در میان اهل سنت دارد» ابوالقاسم محمود زمخشری است. در این مقاله قصد داریم» عوامل عدم پذیرش عالمان اهل‌سنت به خصوص زمخشری بر این مدعا را با بررسی آیات ولایت (تبلیغ) مورد توجه قرار دهیم. از دستاوردهای این تحقیق اشاره به نظرات مفسرین اهل‌سنت خصوصا زمخشری در باب آّیات امامت در قرآن و اثبات فضیلت امامت ائمه از طریق نقد این نظرات بوسیله اقوال مفسرین امامیه به خصوص علامه طباطبایی است. هدف از این مقایسه تطبیقی» بیان تفسیر صحیح آیات مهم و کلیدی امامت و ایجاد فضای علمی جهت تحقیق و بررسی هر چه بیشتر مخاطبان بوده است.
نوشته
مسئله سرنوشت انسان همواره ذهن و اندیش? انسان‌ها را به خود مشغول داشته و در میان امت اسلامی، باعث پیدایش فرقه‌ها و دیدگاه‌های مختلف کلامی و تفسیری شده است. در این پژوهش تطبیق آراء تفسیری علامه طباطبائی(ره)، زمخشری و فخررازی در مسئله انسان و سرنوشت مورد بررسی و نقد قرار می‌گیرد و سرانجام دیدگاه علامه طباطبائی (ره) (أمر بین‌ألأمرین) که دیدگاه امامیه است به اثبات می‌رسد. این پژوهش در چهار فصل تدوین یافته در فصل نخست که فصل کلیات است به تبین مفهوم جبر و اختیار، محل نزاع، کاربردهای جبر در علوم مختلف و تاریخچ? جبر و اختیار و...پرداخته شده است. در فصل دوم مهم‌ترین أدله نقلی (آیات)، مبانی و أنگیزه‌های جبریون در مورد ادعای جبر در انسان آمده که در سه بخش بیان شده است. این گروه با تمسک به توحید در خالقیت، قضا و قدر الهی و هدایت و ضلالت، قائل به جبر شدند و بیان کردند که انسان هیچ گونه اختیاری از خودش ندارد و همه امور به دست خداوند است. در این فصل به بیان این أدله و سپس به نقد و جواب آن‌ها پرداختیم و معلوم شد که این أدله توانائی اثبات دیدگاه جبریون را ندارد و آیات قرآن دلالتی بر جبر ندارند. در فصل سوم تفویض و أدله نقلی (آیات) مفوّضه، آمده است آنان بیان کردند که انسان از حد اعلای آزادی و حق انتخاب برخوردار است و در انتخاب راه و انجام کارهای خوب و بد، «مفوّض» و به خود واگذار شده و خالقِ أفعال و أعمال خویش است که ما به نقد أدله آن‌ها پرداختیم و روشن نمودیم که انسان موجودی است دارای اختیار ولی اختیار او وابسته به خداوند است. در فصل چهارم أدله دیدگاه إمامیه که أمر بین‌ألأمرین است، آمده است. علمای امامیه با تمسک به ادله نقلی اثبات کرده‌اند که هیچ‌کدام از تفکر جبر و اختیار مطلق نیست بلکه انسان موجودی است که خداوند به او اختیار و مشیت داده است ولی این اختیار و مشیت در طول مشیت الهی است و این، اثبات کننده أمر بین‌ألأمرین است. آن‌چه از آیات قرآن کریم به دست می‌آید این است که: انسان در اعمال خود نه مجبور است و نه صددرصد آزاد، نه طریق? «جبر» صحیح است و نه طریق? «تفویض» بلکه هر‌چه او دارد همه از ناحیه خدا است و خداوند به مقتضای آزادی و اختیار انسان به او تعهد و مسئولیت می‌دهد.واژگان کلیدی: سرنوشت، جبر، تفویض، أمر بین‌ألأمرین، طباطبائی، فخررازی، زمخشری.
نوشته
موضوع رساله حاضر بررسی آیات تاریخی سوره احزاب از منظر تفاسیر شیعه و سنی با تأکید بر تفاسیر طبرسی، علامه طباطبایی، طبری و زمخشری‌ است. برای بررسی این موضوع، این سوال اصلی در نظر گرفته شده است که چه تفاوتی بین تفاسیر شیعی و سنی در ارتباط با آیات تاریخی سوره احزاب وجود دارد؟ جهت بررسی این سوال فصول زیر طراحی گردید: در فصل اول به بررسی موضوع کلی تفاسیر شیعه و سنی و به تفاوت دیدگاه‌های تفسیری آن پرداختیم در فصل دوم نیز به بررسی آیات تاریخی سوره احزاب پرداخته و آنها را دسته بندی و معرفی نمودیم و در فصل سوم دیدگاه‌های مفسران شیعه (طبرسی و علامه طباطبایی) را در ارتباط با آیات تاریخی سوره احزاب و در فصل چهارم دیدگاه‌های مفسران سنی (طبری و زمخشری) را در ارتباط با آیات تاریخی سوره احزاب مورد بررسی و ارزیابی قرار دادیم و در پایان به نتیجه گیری از مباحث پیشین پرداختیم که در مجموع می‌توان از بررسی صورت گرفته به این نتایج دست یافت:بین دیدگاه‌های تفسیری شیعه و اهل سنت هر چند در کلیات مباحث(تفاسیر) با هم اشتراک دارند اما در تفسیر بعضی از آیات، اختلافاتی وجود دارد از جمله در آیه تطهیر که مفسران شیعه همچون طبرسی و علامه طباطبایی معتقد به عصمت اهل بیت هستند و این آیه را به اهل بیت نسبت می‌دهند ولی مفسران سنی همچون طبری ذیل آیه تطهیر گفته است: سبب نزول این آیه، بیش از این دلالت ندارد که امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س) و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) نیز از مصادیق آیه به شمار آید و این منافات ندارد که همسران رسول خدا (ص) نیز مشمول آن باشند، چون آیه در سیاق خطاب به آنان قرار گرفته است؛ اما زمخشری بدون ذکر هیچ‌گونه روایت و حتی نامی از امام علی (ع) و... در پایان تنها گفته است زنان پیامبر نیز جزء اهل بیت پیامبر می‌باشند.
نوشته
یکی از مهم‌ترین روش‌های بیان و تفهیم مطالب روش استفهام و پرسش و پاسخ است. در قرآن‌کریم نیز آیات فراوانی به صورت پرسشی مطرح شده است. استفهام‌های موجود در قرآن‌کریم گاهی از سوی خداوند و در مواردی از سوی پیامبران، ملائکه، مردم، ابلیس و ... صادر شده و مخاطب آنها نیز فرد یا گروه خاص و یا عموم افراد است. استفهام به اعتبارات مختلف تقسیماتی ولی آنچه در این مقاله بیشتر مورد توجه قرار گرفته از حیث معنا است که به دو قسمت حقیقی و مجازی تقسیم می‌شود. برای پی‌بردن به معانی مجازی و حقیقی استفهام‌ها، علاوه بر ویژگی ادات استفهام، ذوق بلاغی و ادبی نیز دخیل می‌باشند؛ بنابراین معانی و تفاسیری که مفسرین شیعه و سنی در مورد آیات ارائه داده‌اند، در برخی موارد اشتراکات و افتراقاتی دارند و در مواردی نیز برخی از مفسرین هیچ‌گونه تبیینی در مورد استفهام‌ها ننموده اند. در این مقاله به بررسی برخی از استفهام‌های موجود در دو سوره بقره و آل ‌عمران از دیدگاه علامه‌طباطبایی (مفسرشیعه) و زمخشری (مفسر اهل‌سنت) در قالب افتراقات و اشتراکات استفهام، پرداخته می‌شود تا تفاوت دیدگاه این دو مفسر در این باره روشن گردد.
نوشته
مسئله معاد جسمانی از موضوعات پردامنه ای است که از سوی فلاسفه و حکمای بسیار و از جانب فِرَق مختلف کلامی مطرح شده است. اگرچه پرسش اصلی این مسئله، روحانی یا جسمانی و یا روحانی ـ جسمانی بودن معاد است، اما در این جستار، در پی تبیین شبهات موجود در این زمینه و پاسخگویی به آنها از سوی سه مفسر با سه مشرب کلامی شیعه، اشاعره و معتزله، یعنی علامه طباطبائی، فخر رازی و زمخشری هستیم. لذا این پژوهش می خواهد تفاوت این سه مذهب را با رویکردی تفسیری در باب معاد جسمانی، در عین پاسخ به شبهات نشان دهد، گرچه برخی پاسخ های مطرح شده از سوی فخر رازی و نیز زمخشری، برآمده از چند دیدگاه کلامی است، لیکن از جانب علامه طباطبائی، ما از ابتدا تا انتها با پاسخ هایی معقول و برآمده از یک اصل روبه رو هستیم.
نوشته
در بررسی یک کتاب تفسیر، علاوه بر دقت در روش ها و گرایش های مفسر آن کتاب و چگونگی استدلال و شیوایی بیان و سلیس بودن کلمات و مستند بودن مطالب، کیفیت بهره گیری از منابع و مآخذ، مساله ای مهم و حیاتی است. تفسیر کشاف زمخشری یکی از منابع کیفی و کمی مهم تفسیر مرحوم علامه محمد حسین طباطبایی است. علامه در تفسیر المیزان که از جمله کامل ترین تفاسیر شیعه است، مطالب فراوانی از کشاف نقل کرده و در موارد گوناگونی برای تحکیم استدلال های لغوی، بلاغی و. . . از آن بهره برده است. در این نوشتار، با تطبیق و مقایسه دو تفسیر، به چگونگی نقل المیزان از کشاف به سبک و روش علامه طباطبایی، در کیفیت نقل و بهره گیری از مطالب زمخشری خواهیم پرداخت.
نوشته
نوشته
درباره ما
عضویت
تماس با ما
جهت عضویت در خبرنامه،اطلاع از تازه ترین جلسات، گرد همایی ها و کتاب های چاپ شده ایمیل خود را وارد کنید.

  • .با ما همراه باشید
  • .حقوق مربوط به این سایت متعلق به "سایت علامه طباطبایی" بوده و هرگونه کپی اطلاعات با ذکر منبع مجاز می باشد
Footer