تردد حق یا اراده و مشیت حق
هو
السلام علیکم و رحمه الله و برکاته
امیدوارم عنایت بی پایان حق – عز اسمه – شامل حال حضرت عالی بوده، پیوسته قرین عافیت و موفقیت و همواره مؤید و مسدد باشید.
دو فقره تاکنون نامۀ گرامی زیارت شده و تاکنون مجال کافی برای عرض جواب نبود، فعلاً که کمی فرصت پیدا شده با تقدیم معذرت ، مصدع می شوم:
1.از روایت «ما ترددت شیء الخ»، سؤال فرموده بودید و این که مراد از «تردد حق» چیست؟ و چرا باید ملاقات حق را مؤمن کراهت داشته باشد؟
اولاً: روایت را در بعضی از کتب اهل سنت دیده ام و گویا از طرق شیعه چنین روایتی نیست.
و ثانیاً: بر تقدیر صحت و صدور روایت، حضرت عالی بهتر می دانید که امثال رضا و کراهت و تردد و مشیت و امثال آن ها صفات فعل هستند و از مقام فعل منتزعند. اراده و مشیت حق، تجمع اسباب بر مسببات می باشد. یعنی اراده و مشیت حق نسبت به چیزی این است که اسباب وجود آن شیء را بیافریند و تردد حق، کشمکش علل و اسباب مرگ و زندگی است و کراهت مؤمن، همان حالت تعلق و انس تجرد ترک بدن و آزادی از قید ماده را دوست دارد، و چون حق، مؤمن را دوست دارد، بالملازمه هر چه را نیز مؤمن دوست دارد، می پسندد و هر چه را مکروه دارد، نمی پسندد و از همین جا معنی «واکره مساوته» پیدا می شود.
2.روایت «انزلی من نفسک کتمک» گویا معنایش این است که آنچه نسبت به آن هم داری و آن این است که از من جزای نیک و کرامت بگیری مرا نیز به همین نسبت منزل کن، من نیز از تو عمل نیک و عبودیت می خواهم. حذو الفعل بالمعنی.
3.روایت دیگر «کن کمسرتی فیک الخ»، گویا مراد از کلمۀ کمسرتی کما یسرنی (مصدر به معنای اسم فاعل) باشد و معنای حدیث «کن یسرنی منک فان الذی یسرنی أن اعصی».
نامۀ اولی را اعجالتاً گم کرده ، اگر پیدا شد شاید ان شاء الله جواب عرض کنم. در هر تشرف به حرم، هرگز رفقا را فراموش نکرده و از جانبشان عرض اخلاص نموده ام. به همۀ رفقا سلام.
و السلام علیکم و رحمه الله و برکاته
محمدحسین طباطبائی
طباطبائی، سید محمدحسین، سیر و سلوک سبز اشعار، نامه ها، تقریظ ها، اجازات و ... . به کوشش سید هادی خسرو شاهی، تهران، بوستان کتاب، 1396، ص. 108-109