در این پژوهش دیدگاه‌های کلامی و قرآنی اندیشمندان بزرگ شیعه همچون : شیخ مفید، علاّمه حلّی و علاّمه طباطبایی در مورد مبحث اِحباط (حبط کردن و از بین بردن اعمال در آخرت) و تکفیر(محو کردن آثار گناهان در آخرت) و انکار اِحباط و تکفیر از منظر آنان منعکس، و شرایط و عوامل ایجاد آن ها با استفاده از آیات و روایات تبیین گردیده است. نویسنده در چهار بخش دیدگاه‌ها و ادلّه قائلین و منکرین را بررسی نموده است. در بخش اوّل کلید واژه ها‌های تحقیق، مانند اِحباط، تکفیر، موازنه و گناه، مفهوم شناسی شده. در ادامه با قسمت هایی از زندگی نامه علاّمه حلّی، شیخ مفید و علاّمه طباطبایی روبرو هستیم. در بخش دوم اموری همچون : کفر، ارتداد پس از ایمان، شرک، تکذیب معاد، نفاق، دنیا طلبی و بی‌حُرمتی به پیامبر اسلام از عوامل احباط و اسبابی مانندِ ایمان به خدا، توبه و ندامت از گناه، صدقه پنهانی، تقوا، هجرت، جهاد، شهادت، گذشتن از قصاص، قرض دادن در راه خدا، حج، اجتناب از گناهای بزرگ، رفتن به استقبال خطر، شفاعت، روزه، عبادت، دعا و ولایت اهل بیت از عوامل تکفیر در آیات و روایات برشمرده شده است. در بخش سوم نگارنده ادلّه موافقان و مخالفان احباط و تکفیر و اختلاف نظر متکلّمان مسلمانان را منعکس ساخته و دیدگاه‌های برخی منکرین همچون : شیخ مفید، علاّمه حلّی و علاّمه طباطبایی در باره ماهیت ثواب و عِقاب و شرایط استحقاق آن ها را بیان کرده و دلیل های عقلی و نَقلی آنان مبنی بر بطلان و ظلم بودن احباط و تکفیر را منعکس می‌سازد.
نوشته
در پژوهش حاضر کوشش شده تا میزان و چگونگی تأثیر عمل در سعادت از دیدگاه ملاصدرا، علامه طباطبایی و استاد مطهری بررسی شود. بدون شک سعادت مطلوب همه‌ی انسان‌ها است. نظر ملاصدرا در باب سعادت مبتنی بر مسائل بنیادین فلسفه‌ی او یعنی اصالت وجود و تقدم وجود بر ماهیت است. اما علامه، خدا شناسی را اولین مسأله فلسفی می داند، و راه رسیدن به سعادت را شناخت خدا و عمل بر طبق دستورهای او معرفی می کند. از نظر استاد مطهری منتهای سعادت این است که انسان در ناحیه عقل و فکر دارای محکم‌ترین اطمینان‌ها و در ناحیه احساسات و قلب دارای پاک‌ترین نیت‌ها و در ناحیه عمل‌ دارای نیکوترین عمل‌ها باشد. ملاصدرا سعادت را رسیدن به ساحت وجود بر محور معرفت و حکمت نظری می‌داند و از قرب الهی نیز در همین چارچوب صحبت می‌کند. ملاصدرا و بیشتر حکیمان مسلمان شناخت خداوند و کسب معارف الهی (حکمت نظری) و کسب دانش عملی و معارف اخلاقی (حکمت عملی) را از مهم‌ترین عوامل سعادت و جهل به این معارف و دنیازدگی را از موانع رسیدن به سعادت دانسته‌اند. اما مسئله ای که در منابع و آثار اندیشمندان کمتر مورد توجه قرار گرفته‌است، تأثیر عمل بر سعادت و کمال نهایی انسان است که در این رساله با جستجو در آثار ملاصدرا، علامه طباطبایی و استاد مطهری مورد بررسی قرار می‌گیرد. علامه طباطبایی سعادت را قرب الهی می‌داند که رسیدن به این قرب مستلزم گذر از حکمت نظری نیست. وی عمل انسان را در کنار معرفت و ایمان به خدا راه رسیدن به سعادت می‌داند. نوع نگاه علامه و استاد مطهری به عمل با ملاصدرا متفاوت است. ملاصدرا تنها عملی را در سعادت و کمال موثر می‌داند که به حدّ ملکه رسیده باشد و راسخ در نفس شده باشد، اما علامه طباطبایی و استاد مطهری معتقدند کوچک‌ترین عمل انسان نه تنها بر کمال و سعادت خود او موثر است بلکه بر کمال جامعه و اطرافیان او نیز تأثیرگذار است. در این پژوهش برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای و برای تحلیل اطلاعات از روش تحلیلی- تطبیقی استفاده شده است.
نوشته
در یک نگاه کلّی به الفاظی نظیر عمل، فعل و... چنین به نظر می‌رسد که اختلاف معنایی چندانی بین این الفاظ وجود ندارد. اغلب برخی این الفاظ را به جای یکدیگر استعمال کرده‌اند و آن گونه که پیداست تفاوتی میان آن‌ها قائل نشده‌اند. از طرفی، برخی واژه‌شناسان و مفسران برای الفاظ مذکور تعاریفی ذکر کرده‌اند که بر اختلاف معنایی میان آن‌ها دلالت دارد. در این میان علامه طباطبایی مفسر و حکیم برجسته معاصر، بیشترین توجه را به کشف حقیقت معنایی عمل مبذول داشته‌اند. ایشان با استناد به آیات قرآن و روایات دالّ بر گستره معنایی عمل، حقیقت این واژه را به نحو دقیقی تبیین کرده‌اند. از دیدگاه علامه، عمل هیئتی ملکوتی است که بر نفس مجرد نقش می‌بندد.
نوشته
چیستی و تبیین فعل ارادی انسان و نیز دامنة ارادة وی در جهان هستی، امروزه ذیل موضوع «فلسفة عمل» بررسی میشود. فیلسوفان مسلمان، در این حوزه نیز ابتکارات و راه‌حلهای موثری ارائه داده‌اند. در این سنت دعا بعنوان یک فعل ارادی، از دو جهت کلی، در دو علم کلام و فلسفه مورد توجه قرار گرفته است؛ اول رابطة آن با ارادة الهی و دوم، رابطة دعا با ضرورت نظام علّی. ابن‌سینا برای نخستین‌بار، چارچوب مسائل این حوزه را ترسیم کرد و حکمای بعد از وی، از جمله میرداماد، ملاصدرا، سبزواری و علامه طباطبایی، هر یک با ارائة استدلالها و تبیینهایی، در شرح و بسط آن گامهای ارزنده‌یی برداشته‌اند. در این جستار دیدگاه ابن‌سینا، ملاصدرا و علامه طباطبایی پیرامون موضوع دعا بررسی شده است. با مقایسة این آراء روشن میشود که ابن‌سینا مسئلة دعا را خارج از نظام علّی تبیین نکرده است. او معتقد است هر حادثه‌یی در مقام ثبوت، طبیعی یا ارادی است و در مقام اثبات، طبیعی، ارادی یا اتفاقی. بر این اساس، تفاوت «دلیل» و «علت» به تفاوت مقام ثبوت و اثبات است و نباید دلیل و توجیه را متباین از علت یا تبیین بپنداریم. ملاصدرا ضمن پذیرش چارچوب نظریة ابن سینا و موثر دانستن دعا در نظام علّی، در برخی جهات با شیخ الرئیس همسخن نیست. تبیین ملاصدرا نشان از آن دارد که تاثیر و دامنة بیشتری برای عمل و فعل ارادی انسان قائل است. او با باور به تشکیک وجود، دو نقد را به نظریة ابن سینا وارد کرده است. هر چند ملاصدرا در تبیین دعا به تشکیک و اتحاد عقل و معقول اشاره دارد اما بسط نظریة اتحاد عاقل و معقول برای تبیین دعا، یعنی تبیین رابطة میان اراده، مراد و مرید و به همان وزان، عمل، عامل و معمول نزد علامه طباطبایی صورتبندی شده است. علامه با بسط نظریة ملاصدرا، تبیینی دقیقتر از دعا ارائه کرده، هر چند که این نظریه نیز مصون از نقد صاحبنظران نبوده است.
نوشته
دریافت کتاب عمل به عنوان مرحله ای از قیامت در آیاتی از قران کریم بیان شده است اما چیستی و چگونگی این دریافت به صراحت مطح نشده است از این رو هر یک از مفسران بر اساس مبانی تفسیری خود ، برداشت های مختلفی از این مرحله ارائه داده اند که نظر علامه طباطبایی (ع) به عنوان مفسری ژرف نگر حائز اهمیت است. در این مقاله با تتبع در آثار علامه از جمله المیزان فی تفسیر القرآن و رساله انسان از آغاز تا انجام و دیگر کتب تفسیری ، با روش توصیفی تحلیلی روشن می شود که «کتاب عمل» قابل تقسیم به کتاب عمل فرد، امت ها وجمیع خلایق و حاوی نفس عمل، حقیقت و آثار و نتایج آن است. نحوه دریافت« کتاب عمل » نیز با توجه به عملکرد انسان ها متفاوت است؛ برخی به جهت تبعیت از امام حق ، از ناحیه سعادت (یمین ) و برخی به واسطه پیروی از امام باطل «کتاب عمل » خود را از ناحیه شقاوت (شمال) دریافت می دارند. دو گروه نیز فاقد نامه عملی اند مخلطین و مقربیین که به جهت فنا در ذات پرورگار متعال، بدون حساب و کتاب در حرم امن الهی جای می گیرند و منکرین و معاندین که به واسطه انکار و دشمنی با خدا، باطن وجودشان منبع منکرات شده است.
نوشته
این پژوهش بر آن است تا به تحلیل مفهومی و وجودشناختی از مبادی فعل ارادی بپردازد. در این راستا باید به سه سوال پاسخ دهد. اولا نوآوری ملاصدرا نسبت به فیلسوفان گذشته درباب مبادی فعل چیست؟ ثانیا ملاصدرا چگونه مبادی درون نفسی فعل اختیاری و ارادی را تبیین و اثبات میکند؟ به دیگر بیان چه ارتباطی میان مبادی درون نفسی فعل به تصویر میکشد جایگاه قوای ادراکی، عواطف و احساسات و اراده در تبین فعل ارادی چگونه است؟ (تحلیل مفهومی و وجودشناختی مبادی درونی صدور فعل) ثالثا براساس آراء علامه چه نقدی میتوان بر ملاصدرا وارد ساخت؟ علامه طباطبایی مبادی فعل ارادی انسان را چگونه تبیین و اثبات میکند؟ محتوای پروژه ناظر است بر جایگاه علم، شوق، عواطف و اراده، غایت و علت غایی در فرآیند فعل ارادی، اختلاف دیدگاه ملاصدرا و علامه و چگونگی اثبات این ها به عنوان مبدء فعل. هم چنین اعتباریات بعنوان نوآوری علامه طباطبایی در زمینه ی مبادی فعل ارادی مورد بررسی قرار میگیرد. در این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی آراء استخراج شده و با هم مقایسه می شوند استدلال ها اعتبار سنجی می شوند.
نوشته
درباره ما
عضویت
تماس با ما
جهت عضویت در خبرنامه،اطلاع از تازه ترین جلسات، گرد همایی ها و کتاب های چاپ شده ایمیل خود را وارد کنید.

  • .با ما همراه باشید
  • .حقوق مربوط به این سایت متعلق به "سایت علامه طباطبایی" بوده و هرگونه کپی اطلاعات با ذکر منبع مجاز می باشد
Footer