علامه طباطبایی :: لیست کلید واژه

بررسی روش شناسی تفسیر المنار در نگاه مهم ترین مفسر شیعی معاصر، علامه طباطبایی

در این مقاله تفسیر المیزان که یکی از تفاسیر مهم شیعی عصر حاضر است، با تفسیر المنار که از تفاسیر معتبر قرن چهاردهم اهل سنت است، از نظر روش شناسی مورد مقایسه و تطبیق قرار گرفته است. از رهگذر این مقاله، جایگاه تفسیر المنار در تفسیر المیزان، و روش شناسی نقد آرای شیخ محمد عبده و رشیدرضا به وسیله محمدحسین طباطبایی روشن خواهد شد. گفتنی است مؤلف المیزان با تکیه بر دیدگاه شیعی و شاخص هایی که به وسیله اهل بیت ارائه شده است. آرای مورد اختلاف مؤلفان المنار را در این موضوع نقد و بررسی کرده است. بسیاری از اختلافات دو تفسیر، معلول باورهای مبنایی مؤلفان آن است؛ ولی بسیاری از اختلافات دیگر، به تفاوت روش آنان در تحقیق و عدم پژوهش کامل در یک موضوع بازمی گردد. از اینکه قرآن کریم هم فرموده: «نصارا مریم و فرزندش را دو«اله»قرار داده‌اند»،با گفته‌ای که بیان شده،منافات‌ ندارد؛چون آنها عملا با مریم هم به‌طور قطع معاملهء اله می‌کنند؛اگرچه این اسم را بر او اطلاق ننمایند؛همان‌طور که رسول خدا صلی الله علیه و اله آیهء «إتخذوا احبارهم و رهبانم أربابا من‌ دون الله» را چنین تفسیر فرموده که اهل کتاب در حلال و حرام و خلاصه در عمل، پیروی احبار و رهبان خود را کرده‌اند و عملا با آنان معامله ارباب نموده‌اند؛اگرچه‌ آنان را ارباب نخوانند(طباطبایی،[بی‌تا]،ج 7،ص 242،ذیل آیه). مراد از کلمهء«نساءنا»و«انفسنا»در این آیه چیست؟ صاحب المنار بیان می‌کند:«همهء روایات،اتفاق دارند بر اینکه رسول خدا صلی الله علیه و اله برای‌ مباهله،علی و فاطمه و فرزندان فاطمه را انتخاب کرده و کلمهء«نساءنا»را حمل بر فاطمه علیها السلام و کلمهء«انفسنا»را برای علی علیه السلام حمل نموده‌[است‌]»؛سپس می‌گوید: مصادر همهء این روایات،علمای شیعه‌اند که با جعل این روایات حتی توانستند در بین‌ اهل سنت هم رواجش دهند،ولی نتوانستند مضمون روایات جعلی خود را با آیهء مباهله تطبیق دهند؛زیرا در آیه شریفه کلمه«نساءنا»آمده و این کلمه جمع است و هیچ عربی این کلمه را در مورد یک زن اطلاق نمی‌کند؛آن هم زنی که دختر گوینده‌ باشد؛آن هم گوینده‌ای که خود زنان متعدد دارد،و بدتر اینکه رسول خدا صلی الله علیه و اله،مراد از کلمهء«انفسنا»را که جمع است،علی علیه السلام بیان کرده است»(رشیدرضا،[بی‌تا]،ج 3، ص 323 و... علامه بدون نام‌بردن از تفسیر المنار و مؤلف آن،با بیان جملهء«و اما ما قیل:ان‌ قوله:او قال اوحی الی و لم یوحی الیه شی‌ء نزل فی مسیلمه کذاب حیث ادعی النبوة» در نقد سخن وی می‌گوید:«این سخن صحیح نیست؛زیرا با سیاق آیه سازگار نمی‌باشد؛ علاوه بر اینکه سورهء انعام سوره مکی است و مسیلمهء کذاب ادعای نبوتش بعد از هجرت رسول خدا در شهر مدینه اتفاق افتاده است»(طباطبایی،[بی‌تا]،ج 7،ص 382).

نوشته

ضرورت دین در نگاه محمد عبده و علامه طباطبایی

نیاز بشر به دین در نگاه محمد عبده از طریق باور اکثریت به ادامه حیات پس از مرگ و اهمیت یافتن راه رسیدن به سعادت ابدی و نیز از طریق ضرورت زندگی اجتماعی و رواج کرامتهای اخلاقی در آن تبیین می گردد. طباطبایی انسان را خواستار سعادت، کمال و خیر می داند، زندگی اجتماعی را یک ضرورت و وجود قانون برای آن را گریز ناپذیر می خواند. وی معتقد است قانونی می تواند تامین کننده عدالت و سعادت باشد که با نظام تکوین هماهنگی حاصل کند، این امر زندگی اخروی را نیز شامل می شود کامیابی دین با چنین جامعیتی از طریق بحث عقلی و نیز آزمون تاریخی قابل ارزیابی است.

نوشته

عوامل، آثار دین گریزی و راهکارهای مقابله با آن در تفاسیر علامه طباطبایی، آیت الله مکارم شیرازی، سید قطب و شیخ محمد عبده

دین گریزی به همان اندازه که می تواند یک مقوله دینی باشد، یک مقوله اجتماعی هم هست. در واقع دین گریزی بحثی است که از یک سو به منابع اصیل دینی و به گوهر و حقیقت دین مربوط می شود و از سوی دیگر با اختلاف قشرهای مختلف اجتماعی حکمش فرق می کند. برخی از حقیقت دین بی خبرند وتصوری درست از دین ندارند . در واقع اینها دین را یک امر غیر معقول وغیر منطقی می پندارند خصوصا قشرهایی که با اندیشه غربی و علم و فلسفه غرب آشنا هستند. برخی دیگر دین را منافی علوم جدید و پیشرفت صنعت وتوسعه می دانند وبرخی می پندارند با دینداری نمی شود ،خوشبخت بود وزندگی درست و حسابی داشت ودیگر اینکه گروهی در مسیر مفاسد اخلاقی افتاده اند. این فساد اخلاقی زمینه اعراض آنها از دین می گردد؛ چون دین را مزاحم تمنیات خود می دانند. هیچ کس نمی تواند به طور کامل با دین قطع رابطه کند ؛ زیرا دین یک امر فطری است . دین برنامه سعادت و رستگاری بشر است که ثمرات بی شماری در فرد و اجتماع دارد. دستیابی به سعادت تضمین شده از سوی خداوند، درحیات دنیوی و اخروی، مستلزم پایبندی به دین و دینداری است. به منظور پی بردن به علل ، آثار و راه کارهای دین گریزی نزد مفسران قرآن این تحقیق را از دیدگاه چند تن از مفسران اجتماعی نظیر علامه طباطبایی، آیت الله مکارم شیرازی، سید قطب و شیخ محمد عبده بررسی می نماییم. امید است راهگشا و مفید باشد.

نوشته