خواب و رویا از شگفت‌انگیز ترین مباحثی است که مورد توجه فیلسوفان و دانشمندان قرار گرفته است. در این میان ابن‌سینا از دو جنبه به موضوع نظر داشته است، از طرفی به عنوان طبیب و پزشکی نامی در ضمن مباحث طبی به این موضوع پرداخته است و از سوی دیگر به عنوان فیلسوفی اسلامی در این باب به ارائه نظر پرداخته است. ابن‌سینا خواب و بیداری را از جمله امور مربوط به بدن می‌داند ولی از آن نظر که دارای نفس است. وی تحلیل خواب و بیداری را منوط به رابطه نفس و بدن دانسته است. با توجه به اینکه تحلیل حقیقت خواب و رویا به تحلیل رابطه نفس و بدن ارتباط وثیق دارد، در نتیجه به مباحث مربوط به نفس و رابطه نفس و بدن پرداخته شده است. ابن‌سینا خواب و رویا را ذیل مباحث علم‌النفس مطرح کرده‌اند. شاید بدین خاطر که تبیین دقیق خواب و رویا در معرفی نفس به عنوان موجودی غیر جسمانی نقشی اساسی دارد. علامه طباطبایی نیز هم از نظر فلسفی و هم تفسیری به تحلیل مسأله خواب و رویا پرداخته‌اند. ایشان معانی و صور موجود در رویا‌های صادقه را برگرفته از عالم مثال می‌دانند و با تقسیم بندی رویاها به نفسانی و رحمانی، رویا‌های نفسانی را مربوط به خیال متصل و رویاهای رحمانی را مربوط به عالم مثال منفصل می‌دانند. علامه هر دو قسم عالم مثال را به اثبات رسانیده‌اند و آن را علت ایجاد صورتهای خیالی در نفس می‌دانند و با این تبیین ارتباط عوالم ماده، مثال و عقل را مشخص می‌سازند. این رساله به موضوع خواب و رویا از دیدگاه ابن‌سینا و علامه طباطبایی می‌پردازد و با روشی توصیفی- تحلیلی علاوه بر تبیین این موضوع، به جوانب مختلف این مسأله، از جمله قوای نفس، رابطه نفس و بدن، عالم خیال، تمثل و تعبیر رویا نیز توجه می‌کند.
نوشته
نظر علامه طباطبایی در مورد رویا در سه ساحت حقیقت رویا، حقانیت رویا و نشانه‌شناسی رویا این است که در ساحت حقیقت رویا، خواب ناشی از سیر و تاثیر نفس از سه عالم ماده، مثال و عقل است. خواب‌هایی که ناشی از وضعیت مزاجی و بدنی فرد و شرایط قرار گرفتن بدن وی در حالت خواب هستند، ناشی از عالم ماده به‌حساب می‌آیند و خواب‌های دیگر در ارتباط نفس با عالم مثال یا عقل صورت می‌پذیرند. دلیل اینکه بعضی خواب‌ها صرفا ناشی از عالم ماده هستند و عده‌ای دیگر پا را فراتر گذاشته و به عالم مثال یا عقل مرتبط می‌شوند، به درجات تجرد نفس، بستگی دارد. هرچه نفس مجردتر باشد، خواب‌هایی که می‌بیند بیشتر در عالم مثال و عقل دیده می‌شود و هرچه کمتر تجرد داشته باشد، خواب‌هایش بیشتر متاثر از مزاج و عالم ماده است. رویاهایی که ناشی از ارتباط نفس با عالم مثال و عقل باشد تعبیرپذیر است و رویاهای مزاجی یا همان اضغاث احلام فاقد تعبیر می‌باشد. خواب و مرگ نیز از حیث توفّی نفس یکسان‌اند، اما در مرگ، روح دیگر به بدن بر‌نمی‌گردد ولی در خواب ممکن است برگردد. در ساحت حقّانیت رویا؛ معرفت بخشی رویا و تاثیر آن بر شناخت بهتر نفس هر شخص، بررسی شده است و در ساحت نشانه شناسی رویا علائمی نظیر مادی یا معنوی بودن سنخ نشانه‌ها، برای تعبیر بسیار موثر است و بیان می‌شود که نشانه‌شناسی برای همه‌کس ممکن نیست همچنین بیان می‌داریم که تاویل و تعبیر، علمی الهی و موهبتی است. تاویل هر چیز نیز به معنای حقیقتی است که امر آن چیز بدان منتهی‌ گردد.
نوشته
واقع نمایی رؤیا به گونه ای است که باعث شده برخی از مسلمانان، نسبت به آن دچار افراط شوند و رؤیا را به صورت مطلق و بدون هیچ قید و شرطی واقع نما بدانند و بر آن آثار مترتب کنند، این در حالی است که از سوی دیگر برخی روانشناسان معاصر، دچار تفریط شده و رؤیا را حاصل آرزوهای سرکوبی شده می دانند؛ به همین دلیل باید مباحثی همچون منابع رؤیا، واقع نمایی و حجیت آن، تعبیر پذیری و روش تعبیرِ رؤیا، و ملاک تشخیص صدق و کذب آن، با توجه به منابعِ موردِ قبولِ طرفین مورد بررسی قرار گیرد. با توجه به اینکه رؤیا در آیات و روایات و روانشناسی معاصر به صورت جداگانه و بدون مقایسه با یکدیگر، مورد تحقیق واقع شده بود، نگارنده، بر آن شد مسائل مذکور را به صورت مقایسه ای و با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی و فروید، مورد بررسی قرار دهد؛ به همین دلیل پس از گردآوری گفته های طرفین، با استفاده از روش توصیفی، تحلیلی و داوری و نقد مطالب، به نتایج ذیل دست یافته است: أ. همانگونه که ممکن است، رؤیا متأثر از آرزوهایِ سرکوبی شده باشد، این امکان نیز وجود دارد که رؤیا متأثر از عوامل دیگر مادی و یا ماورائی باشد. ب. رؤیا حقیقتی است که می تواند واقعیتی را نشان دهد، البته کشف آینده توسط معبِّر حاذق و با وجود شرائط تحقق می یابد. ج. قائلین به حجیت رؤیا دچار افراط شده و امثال فروید دچار تفریط شده اند؛ چرا که رؤیا می تواند آینده نگر باشد، لکن به خاطر امکانِ وجودِ خطا در آن، نمی تواند به صورت مطلق و در همه موارد حجت باشد.
نوشته
درباره ما
عضویت
تماس با ما
جهت عضویت در خبرنامه،اطلاع از تازه ترین جلسات، گرد همایی ها و کتاب های چاپ شده ایمیل خود را وارد کنید.

  • .با ما همراه باشید
  • .حقوق مربوط به این سایت متعلق به "سایت علامه طباطبایی" بوده و هرگونه کپی اطلاعات با ذکر منبع مجاز می باشد
Footer