هدف پژوهش بررسی ابتکارات فلسفی علامه طباطبایی در نهایه الحکمه است و به روش کتابخانه ای و فیش برداری انجام شده است. نتایج نشان می دهند که علامه طباطبایی به عنوان یکی از پیروان حکمت متعالیه ضمن شرح و تفسیر مبانی و نظریات این مشرب فلسفی، ابتکاراتی هم در زمینه های مباحث وجود، اصالت وجود، تشکیک وجود، ادله وجود ذهنی، بحث علیت، مساله اتحاد عاقل و معقول، بحث حرکت، صفات خداوند و ادراکات اعتباری داشته اند و به طرح نظریات خود پرداخته اند که ابتکارات ایشان در این مسائل به چند شکل مطرح گردیده است : تایید حکمت متعالیه با اقامه ادله و براهین جدید، ابطال بعضی از نظریات دیگر روشهای فلسفی و اقامه برهان در این زمینه، پاسخ به اشکالات مربوطه در این مباحث، طرح نظریات بدیع مانند ادراکات اعتباری
نوشته
از مباحث مهم معرفت شناسی ، مبنا پیدا کردن برای علم و معرفت اسـت ؛ مبنـایی کـه ضـمانت صحت داشته باشد و ضمانت آن ذاتی باشد و از غیر کسب نکرده باشد. از جمله این مبناگروی ، ارجاع علوم حصولی به علم حضوری است که از سـوی مرحـوم علامـه طباطبایی برجسته و تبیین شد و دستاوردهای مهم معرفت شناسی دارد؛ به ویژه با توجه به توسعه آن از سوی شاگردان ایشان همچون شهید مطهری . از جمله این ارجاعات ، ارجاع مفاهیم فلسفی به علوم حضوری است که مفهوم علت و معلـول از این دسته مفاهیم است ؛ مفاهیمی که از سوی هیوم ساخته ذهنی و از سوی کانت قالـب ذهنـی پنداشته شد و معرفت شناسی را به سمت شکاکیت و نوعی نسبیت کشاند. با ارجاع این دسته از مفاهیم به علم حضوری ، قضایای برآمـده از ایـن دسـته مفـاهیم ضـمانت صحت می یابد و می تواند ناظر به واقع باشد؛ هر چند بدون این ارجاع نیز اصل علیت و بدیهیات اولیه بشر قابل دفاع است که نوشتاری جدا می طلبد و اصل مطلب در کلمات فارابی آمده است . از دیگر موارد ارجاع ، ارجاع محسوسات ظاهری به علم حضوری است که تبیین روشنی بـود بـر دو مطلب : ١. خطا در احساس نیست ، بلکه خطا در تطبیق است . ٢. محسوسات جهت مطابقـت به تبیین نیاز دارند و به صرف احساس نمی توان به طور قطع گفت امر محسوس در خارج موجود است یا چه ویژگی ای دارد.
نوشته
نوشته
‫اﺛﺒﺎت ﻧﻈﺮﻳﺔ اﺗﺤﺎد ﻋﺎﻗﻞ و ﻣﻌﻘﻮل و ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﺮادات اﺑﻦ ﺳـﻴﻨﺎ ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ، از‬‬‬‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ اﺑﺘﻜﺎرات و ﻧﻮآوریﻫـﺎی ﻓﻠﺴـﻔﻲ ﺻـﺪراﻟﻤﺘﺄﻟﻬﻴﻦ ﺑـﻪﺷـﻤﺎر ﻣـﻲرود. ﻋﻼﻣـﻪ‬‬‬‬ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻧﺘﻘﺎداﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻳﻜﻲ از ﺑﺮاﻫﻴﻦ ﺻـﺪراﻟﻤﺘﺄﻟﻬﻴﻦ دارد، ﺧـﻮد اﺗﺤـﺎد‬‬‬‬ ‫ﻋﺎﻗﻞ و ﻣﻌﻘﻮل را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد و ﺑﺮای اﺛﺒﺎت آن روش ﺟﺪﻳﺪی را ﺑﻪﻛـﺎر ﻣـﻲﮔﻴـﺮد. در‬‬‬‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻋﻼوهﺑﺮ ﺑﺮرﺳﻲ اﻧﺘﻘﺎدی ﺑﺮﻫﺎن ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ، از وﺟـﻮه اﻓﺘـﺮاق دﻳـﺪﮔﺎه‬‬‬‬ ‫ﻋﻼﻣﻪ و ﺻﺪراﻟﻤﺘﺄﻟﻬﻴﻦ در اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺤﺚ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد.‬‬‬
نوشته
شیخ اشراق و علامه طباطبایی دوتن ازفیلسوفان مطرح درجهان اسلام می‌باشند که نظرات بدیعی رادرمباحث فلسفی واردکرده ودرحوزه معرفت شناسی، مبناگرا بوده اند. هرچند هیچ کدام، واژه‌ای دراین باره نداشته اند، اما استنباط کلام ایشان این ذهنیت را به وجود می‌آوردکه مبناگرایی برای آنها به عنوان مساله‌ای فلسفی مطرح بوده است. دراین مقاله به مبناگرایی و بررسی تمایزات و تشابهات آراء این دوفیلسوف، دراین زمینه می‌پردازیم. هدف مهم ازتحقیق پیش رو، تبیین فرآیند رشد و توسعه معرفت شناسی در فلسفه اسلامی می‌باشد. این دوفیلسوف بعنوان دوشاخص برگزیده شده‌اند؛ شیخ به عنوان نمونه پس از مشائیان و کسی که نظرات بدیعی را پس از مکتب مشاء ارائه داد و علامه به عنوان اولین فیلسوف مسلمان معاصر که مبحث معرفت شناسی را در فصل جداگانه ای مطرح کرد. لذا بدیهی است تطبیق آراء آن دو در یکی از مسائل مطروحه در معرفت شناسی، نوع عقلانی سازی و پیشرفت درحوزه معرفت شناسی را در میان فلاسفه اسلامی آشکار خواهدساخت.در این تحقیق فقط به بررسی یکی از مسائل مهم در این حوزه، یعنی بیان دیدگاه مبناگرایانه شیخ و علامه و سپس تطبیق نظرات آن دو پرداخته ایم. ازمسائل مهمی که در بحث مبناگرائی مطرح می‌شود بدیهیات و علم حضوری است، لذا این دو مولفه و نقشی که درمبناگرایی شیخ اشراق و علامه طباطبایی ایفا می‌کنند مورد توجه قرار گرفته است.
نوشته
علامه طباطبایی علم را به حضور امری مجرد برای امری مجرد تعریف می­کند، امر مجرد اول در علم حضوری همان وجود معلوم است و در علم حصولی صورت یا ماهیت معلوم است و امر مجرد دوم همان نفس عالم است. برای اثبات مجرد بودن دو امر مذکور ادله­ای از طرف جناب علامه و دیگر فلاسفه معاصر اسلامی بیان شده است که به نظر می­رسد اولین قدم در هستی­شناسی علم بیان همین ادله تجرد نفس و صور ادراکی است. از دیگر اصولی که می­تواند ما را در هستی­شناسی علم یاری کند، عوالم وجود و انطباق آن‌ها بر هم، اتحاد علم و عالم و معلوم و بازگشت علم حصولی به حضوری است که در این نوشتار به تفصیل به آن‌ها خواهیم پرداخت.
نوشته
فنا یکی از مقامات عرفانی است که هدف عارف از تحمل رنج سلوک، رسیدن به آن مقام است. در اینکه فنا چیست بین عارفان اختلاف است؛ بعضی آن را به فنای معرفتی و بعضی آن را به فنای صفاتی و بعضی دیگر به فنای وجودی تعبیر می‌کنند. فهم فنای وجودی بسیار مشکل است و اگر درست تبیین نشود به حلول می‌انجامد. هدف این پژوهش تبیین فنای معرفتی و وجودی براساس رابطه علت و معلول در نظر فیلسوفان حکمت متعالیه و نظریه علم حضوری با تبیین علامه طباطبایی است. علامه طباطبایی علم علت و معلول به هم را حضوری می‌داند و به اتحاد عالم و معلوم معتقد است؛ پس بین علت و معلول نوعی اتحاد برقرار است و هر جا اتحادی برقرار است حمل نیز جایز است؛ این حمل از نوع حقیقه و رقیقه است. علاوه‌برآن معلول عین‌الربط به علت است و هرچه دارد ازجمله افعال، صفات و ذات از علت است و کار سالک در فنای معرفتی، شهود رابط بودن خود و موجودات دیگر است. با تبیینی که علامه طباطبایی از رابطه علت و معلول و علم حضوری دارد، فنای وجودی را به فنای معرفتی نزدیک می‌کند و عارف در فنای وجودی این اتحاد را شهود می‌کند نه آنکه واقعا حلول یا اتحاد بین دو موجود صورت بگیرد.
نوشته
علم و شناسایی از مهم‌ترین مسائل مابعدالطّبیعه است. از این ‌رو، بسیاری از فلاسفه بدان پرداخته‌اند. یکی از فلاسفة بزرگ معاصر، علاّمه طباطبائی(ره) است که مسألة علم و حوزه‌شناسایی و مسائل مرتبط با آن را در ابعاد گوناگون مورد بررسی قرار داد. علاّمه طباطبائی مانند سایر فلاسفة حکمت صدرایی، علم را از سنخ وجود می‌داند. بدین دلیل، آن را در زمرة مسائل وجود مطرح کرده است. در این مقاله، علم در بُعد وجودشناختی آن و تقسیم‌های گوناگونی که بر آن شده است و نیز بازگشت علم حصولی به علم حضوری در تفکّر علاّمه طباطبائی(ره) تبیین شده است.
نوشته
نوشته
علامه طباطبائی در اصول فلسفه و روش رئالیسم، برای نشان دادن ارزش ادراکات و خارج‌نمایی مفاهیم کلی کوشیده است تا آنها را از طریق ادراک حسی مربوط به واقعیت‌های عینی نشان دهد و ازاین‌رو تحلیلی از ادراک حسی به دست داده است. در نظر او ادراک حسی حاصل تأثیر محسوس عینی بر اندام قوه حسی و تشکیل پدیده‌ای مادی در آن است. این پدیده مادی معلوم به علم حضوری است و سبب حصول صورت حسی در حاس و شکل‌گیری ادراک حسی است؛ اما او در بدایة الحکمه و نهایة الحکمه تأثیر محسوس بر اندام حسی و فعل و انفعالات مادی به وجود آمده در آن را علت معده حضور صورت‌های حسی و خیالی نزد نفس دانسته است. صور حسی و خیالی، صورت‌های قائم به ذات‌اند که نفس به آنها علم حضوری دارد و با اعتبار خاصی درباره آنها و مقایسه با محسوسات خارجی که منشأ آثار خارجی‌اند، از آنها علم حصولی می‌سازند. نظریات او در این کتاب‌ها با هم یکسان نیستند و تا اندازه‌ای ناسازگارند. با توجه به اینکه کتاب‌های بدایة الحکمه و نهایة الحکمه آثار نهایی علامه طباطبائی هستند، نظریه نهایی او را باید نظریه‌ای دانست که در این کتاب‌ها ارائه شده است؛ یعنی ادراک حسی اعتبار خاصی است که ذهن نسبت به صورت مجرد مثالی معلوم به علم حضوری اعمال می‌کند.
نوشته
درباره ما
عضویت
تماس با ما
جهت عضویت در خبرنامه،اطلاع از تازه ترین جلسات، گرد همایی ها و کتاب های چاپ شده ایمیل خود را وارد کنید.

  • .با ما همراه باشید
  • .حقوق مربوط به این سایت متعلق به "سایت علامه طباطبایی" بوده و هرگونه کپی اطلاعات با ذکر منبع مجاز می باشد
Footer