یکی از محوری‌ترین و مهم‌ترین مباحث و واژه‌های قرآنی، ایمان‌ است.در این مقاله، برخی از ابعاد ایمان چون معنا و مفهوم، مراتب و درجات، افزایش و کاهش‌پذیری ایمان از دیدگاه فخر رازی و علامه طباطبایی مورد بحث، بررسی و نقد قرار می‌گیرد. در نگاه فخر رازی، ایمان در لغت به معنای تصدیق و امنیت و در اصطلاح به معنای تصدیق پیامبر و همه پیامبران و وحی الهی است. علامه طباطبایی معنای لغوی ایمان را تصدیق و معنایی قائم به قلب‌ معرفی می‌نماید.ایشان ایمان اصطلاحی را تصدیق به همراه التزام به‌ لوازم آن می‌داند. هر دو مفسر معتقد به وجود درجات و مراتب برای ایمان هستند، ولی فخر رازی برخلاف علامه طباطبایی ایمان را کاهش و افزایش پذیر نمی‌داند
نوشته
از مهم‌ترین مسائل چالش برانگیز فلسفه و کلام، گوهر ایمان است که به عنوان نخستین ارزش از زمان پیدایش تفکر و ادیان توحیدی، بشر به آن فراخوانده شده است؛ زیرا از دیرینه‌ترین دغدغه‌های انسان، گرایش درونی به سوی یافتن حقیقت و جاودانگی بوده است که تنها پاسخ به آن‌ها ایمان‌آوری معرفی شده است. اهمیت موضوع از آن جهت است که این امر وجودی سبب تحولات درونی و بیرونی بسیاری می‌شود و افزون بر جنبه نظری، جنبه عملی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بنابراین منجر به کمال و سعادت حقیقی انسان می‌شود. در این زمینه قرآن به عنوان خاستگاه اصلی مباحث ایمان، کارکردها و زمینه‌های تحقق آن معرفی شده است. از این رو بحث از آثار و لوازم ایمان از منظر دو فیلسوف حکمت صدرایی که بهره‌مند از سرچشمه قرآن بوده‌اند، مفید خواهد بود. نگارنده در این نوشتار کوشش نموده است که با روش توصیفی-تحلیلی و گردآوری منابع کتابخانه‌ای این موضوع را در نظام فکری علامه طباطبایی و امام خمینی بررسی نماید و به سؤالاتی چون تبیین ماهیت ایمان و ویژگی‌های آن، چگونگی حصول ایمان بر قلب مؤمن و شرایط تحقق آن، همچنین تأثیراتی که ایمان بر زندگانی دنیوی و اخروی شخص دارد، پاسخ دهد. از دستاوردهای این پژوهش چنین است که ایمان علاوه بر فواید فردی مانند: آرامش روانی، محبت، توکل، در عرصه اجتماعی نیز نقش کنترل‌کننده اعمال و رفتار جامعه دارد، همان‌گونه که علامه معتقد است در منطق قرآن دستورالعمل-های دین، یک روش زندگی اجتماعی است و نتایجی همچون عدالت، مسئولیت پذیری و وحدت را به ثمر می‌نشاند. به علاوه آنچه که طی تحقیق به دست آمد، آن است که علامه ضروری‌ترین لازمه ایمان را عمل دانسته، درحالی که امام به شیوه ملاصدرا بیشتر به عنصر علم و معرفت توجه نموده است. قابل برداشت بود که علامه بیشتر گرایش عقلانی و امام، رویکرد عرفانی‌‌- اخلاقی داشته‌است.
نوشته
موضوع پژوهش حاضر بررسی رابطه علم و ایمان با عمل از دیدگاه علامه طباطبایی و علامه جعفری (ره) می باشد. مراد از تعامل علم، ایمان و عمل، تأثیر و تأثر متقابل علم و ایمان با عمل می باشد. میدان عمل در دایره میدان علم قرار می گیرد و ایمان شرط قبولی عمل است که بدون ایمان، عمل در معرض آلودگی و ناپایداری خواهد بود. از طرف دیگر، عدم تحقق عمل یا فاسد شدن آن، باعث تزلزل علم و ایمان و چه بسا باعث تباهی آن دو خواهد شد. از این رو، سعادت انسان منوط به با هم بودن علم و ایمان و عمل می باشد. آنچه که در این پژوهش به لحاظ رویکرد و روش مورد توجه قرار گرفته است، رویکردی درون دینی و از روش توصیفی، تحلیلی، تطبیقی و کتابخانه ای بهره مند شده است. در دیدگاه دو علامه، میان علم و ایمان و عمل، ارتباطی کاملا معنادار، منطقی و حقیقی برقرار است و پژوهش حاضر ضمن تبیین چیستی هر یک از این مفاهیم، به تبیین ارتباط این سه مقوله پرداخته است. در اندیشه علامه طباطبایی(ره)، علم ملازم و مقدمه ایمان و قرین جدایی ناپذیر آن می باشد و التزام عملی به لوازم آن جزء ارکان اساسی ایمان می باشد. از دیدگاه علامه جعفری (ره) نیز «ایمان» عبارت است از تصدیق وجدانی که مانند عنصر یا جزئی فعال از شخصیت آدمی در آید و در حرکات شخصیت او دخالت ورزد و علم به عنوان مقدمه ایمان عبارت است از آب پاکیزه‌ای که بذرهای متنوع حقیقت را در نهاد انسان‌ها آبیاری می‌کند.
نوشته
اسلام که به معنای تسلیم در برابر اوامر و نواهی خداوند است دارای درجات و مراتب مختلفی است و چون وجود آدمی به تدریج تحول می یابد، مراتب مختلف اسلام نیز به مرور در آدمی پدید می آید. در مقابل این تسلیم، خداوند آرامش و جمعیت خاطر را به مرور به قلب آدمیان اعطاء می کند و میان آن تسلیم و این آرامش رابطه متقابل وجود دارد، علامه طباطبایی برای اسلام چهار مرتبه قائل است که در پی هر کدام، مرتبه ای از ایمان پدید می آید. بنابراین حیات مادی و معنوی آدمی دارای درجات و مراتبی است و وظیفه صاحب هر مرتبه ارتقاء مرتبه خود به کمک صاحبان مرتبه بالاتر و لطف و مراقبت نسبت به صاحب مرتبه پایین تر است تا وی نیز به مدارج بالاتر نائل شود. بنابراین مسلمانان در فهم حقایق دینی و تحقق آن حقایق در خود مراتب و درجاتی دارند و اصل در رابطه اهل اسلام گفتگو، مفاهمه و همکاری و همیاری است.
نوشته
علامه طباطبایی، با رویکرد قرآنی خویش، ایمان را فعلی قلبی و اعتمادی امیدوارانه و متوکلانه به امری قدسی می‌داند که لوازم عملی به همراه دارد. گرچه از نگاه وی، عمل خارج از ایمان است، پیوندی گسست‌ناپذیر میان ایمان و عمل صالح وجود دارد. وی معتقد است که متعلق ایمان دینی امری عینی، واقعی و متعالی است و با توجه به ویژگی‌های ایمان، عالی‌ترین مراتب آن را متلازم با یقین دانسته، نقش عقل را در تمامی مراتب آن، نقشی کلیدی می‌شمارد. نویسنده در این نوشتار، تلاش دارد معنا، مفهوم و ماهیت ایمان را از نگاه علامه طباطبایی مورد بررسی قرار دهد.
نوشته
علامه طباطبایی درباره نسبت عقل و ایمان معتقد است که عقل بر ایمان تقدم دارد و از این‌رو،تعقل و جحت عقلی آزاد را بر ایمان مقدم‌ می‌دارد و آزادانه با اقامه براهین عقلی به اثبات آموزه‌های دینی می‌پردازد. به همین دلیل،از نگاه وی درست نیست که نخست باید ایمان آورد سپس‌ طبق آن،دلیل اقامه نمود،بلکه اساسا ایمان دارای جوهری معرفتی است که‌ متعلق آن،همه گزاره‌های دینی است که بی‌تردید اموری نظری‌اند نه‌ بدیهی.اما آگوستین ایمان را مقدم بر عقل دانسته،فهم را پاداش ایمان آوردن‌ به حساب می‌آورد و تأکید می‌ورزد که ایمان شرط فهم است،به گونه‌ای که‌ تا ایمان نیاوریم،به فهم نایل نمی‌شویم.از نگاه آگوستین،قلمرو عقل و ایمان‌ به گونه‌ای در آمیخته‌اند که تفکیک آنها از همدیگر ممکن نیست.آگوستین‌ در توجیه و تبیین گزاره‌های دینی از عقل بهره می‌گیرد و با اقامه براهین‌ عقلی به اثبات وجود خدا می‌پردازد و از این‌رو،ایمان‌گرای معتدل به شمار می‌رود.وجه مشترک هر دو متفکر در این است که معتقدند عقل و ایمان، هر دو طریق یا ابزار به سوی حقیقت‌اند و عقل و ایمان نیز به تنهایی‌ نمی‌تواند به سوی سعادت انسانی رهنمون شود.
نوشته
درباره ما
عضویت
تماس با ما
جهت عضویت در خبرنامه،اطلاع از تازه ترین جلسات، گرد همایی ها و کتاب های چاپ شده ایمیل خود را وارد کنید.

  • .با ما همراه باشید
  • .حقوق مربوط به این سایت متعلق به "سایت علامه طباطبایی" بوده و هرگونه کپی اطلاعات با ذکر منبع مجاز می باشد
Footer