علامه طباطبایی :: لیست کلید واژه

آموزش: چند تمثیل فلسفی (4) معمای دیوید هیوم درباره اصل علیت و پاسخ علامه طباطبایی (ره)

برخی مفاهیم مطرح شده در کتاب «آشنایی با فلسفه اسلامی» دورۀ پیش دانشگاهی از ذهن دانش آموزان دور بوده و هنر معلم است که می تواند این موضوعات را روشن تر کند و ذهن ها را برای آشنایی با این مفاهیم آماده و ترغیب نماید.حکمای اسلامی از دیرباز درکنار استدلال و برهان، به بیان تشبیه و تمثیل هایی اهتمام ورزیده و سعی در تفهیم مفاهیم معقول به مدد امور محسوس داشته اند. یکی از مفاهیم مطرح شده در کتاب فلسفـۀ اسلامی، شبهۀ دیوید هیوم درباره اصل علیت و پاسخ علامه طباطبایی به اوست. در مقاله حاضر به تمثیلی که می تواند کمک این بحث باشد، می پردازیم. به این امید که در تدریس فلسفه راه گشای دبیران محترم باشد.

نوشته

بررسی و تحلیل کارکرد زبان قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی

در حوزه زبان قرآن، قرآن پژوهان دیدگاههای متعددی ارائه کرده اند که جامع ترین و مانع ترین آنها، نظریه علامه طباطبایی است. ایشان معتقد است زبان قرآن ترکیبی از زبانهای متعدد است، زبان برخی از گزاره های قرآن، اخباری و توصیف گر وقایع عینی، اعم از عینی محسوس و یا غیرمحسوس است که پنج دسته از آیات قرآن اینگونه اند: ـ آیات طبیعت شناسانه: بیانگر وقایع و عوامل طبیعی اند. ـ آیات جامعه شناسانه: گویای قوانین اجتماعی و مقوله های جامع شناختی اند. ـ آیاتی که بیانگر وقایع و سنتهای تاریخی اند. ـ آیات هستی شناسانه: در بردارنده مضامین فلسفی و ماورای طبیعی اند. ـ آیاتی که به ذکر قیامت، بهشت و جهنم می پردازند. زبان برخی دیگر از گزاره های قرآن توصیف گر یا غیرشناختاری هستند. بیان احکام و دستورات، عبادت و پرستش، ذکر ثواب و عقاب و... از آن جمله اند و برخی از گزاره های قرآن هم دارای زبان نمادین و تمثیلی می باشند. اما طبق شواهد و علل متعدد می توان گفت زبان تمام گزاره های قرآن، شناختاری است. درنگ در باب زبان قرآن هرچند امروزه-به اقتضای مسائل طرح شده در حوزه زبان‌ دینی در غرب-ضروت دو چندان یافته،لکن ضرورتهای داخلی جامعه اسلامی از صدر اسلام سرآغاز مباحثات جدی در این حوزه فکری بوده است؛با این تفاوت که با مباحث‌ در غرب برای گریز از بن‌بستهای فکری و چالشهای ناشی از علم‌زدگی و تحمیل اصل‌ تجربه‌پذیری-به عنوان معیار معرفت‌یابی-بود،اما طرح مسئله زبان دینی،بخصوص‌ زبان قرآن،در میان مسلمانان برای تبیین و ارائه راهکارهای محکم برای فهم حقایق‌ بنیادین قرآن بوده است. (همان،19) در واقع همانگونه که در آغاز سدهء سوم و چهارم هجری،باز شدن دریچه‌ها به جهان‌ متمدن،به گفت‌وگو بر سر مسائل و مقولات دینی دامن زد و علم کلام رشد کرد و از جمله مسلمانان برای دفاع از«اعجاز قرآن در زبان»کار کردند،در دورهء معاصر نیز برخورد با تمدن جدید موجب تحول فکری و ادبی و پیدایش کلام جدید شد و در این‌ میان به راهبردهای تازه‌ای در جانبداری از اصالتهای دین،از جمله دفاع از اعجاز و بیان‌ و زبان قرآن،احساس نیاز شد. (آل عمران،731-831) طبق آیه،جامعه،بعد اجتماعی انسان و پدیده‌های اجتماعی به‌طور مستقل و صریح‌ و برای نخستین بار از سوی پیامبر الهی در قالب دین مورد توجه واقع شده و قرآن با صراحت از این امر سخن به میان آورده است. به عنوان شاهد می‌توان به وجود قصه‌ها و حکایتهای متنوع در قالبهای متنوع اشاره کرد که به ظاهر گویای نظریهء نمادین زبان قرآن هستند،اما غرض از آوردن داستان در قرآن‌ تنها یک امر ادبی-هنری نیست،بلکه ابزاری برای رسیدن به حقایق دینی است

نوشته