دیدگاه های گوناگونی درباره معناشناسی اوصاف الهی و سخنگفتن از خداه ست که از یکسو بیانگر اهمیّت مساله زبان دین، و از سوی دیگر نمایانگر کوشش الهی دانان و فیلسوفان دین در شناخت خداوند و توصیف اوست. یکی از این دیدگاه ها نظریه تشبیه در عین تنزیه یا جمع تشبیه و تنزیه است که مدعی است تنزیه وتعالی خداوند از مخلوقات مانع تدانی و قرب و معیّت او با آنها نیست. این دیدگاه، هم با شواهدی از متون مقدّس دینی و مذهبی قابل تایید است و هم از سوی برخی حکیمان الهی و فیلسوفان مسلمان پذیرفته شده است. علامه سیّدمحمد حسین طباطبایی با عنایت به مبانی حکمت متعالیه، مفاهیم دینی در باب صفات الهی را جامع میان نفی و اثبات می داند و بر دیدگاه جمع تشبیه و تنزیه تاکید می کند .این نوشتاربه بررسی دیدگاه علامه طباطبایی چونان نمونه ای از توانمندی های فلسفه اسلامی در مساله زبان دین می پردازد.
نوشته
مساله ی تنزیه و تشبیه (خداشناسی صحیح و دقیق) از دیرباز مورد توجه فلاسفه و متکلمان اسلامی بوده است که اصالتا مساله ای معرفت شناختی است. ممکن است، تعریف تنزیه و تشبیه از فیلسوفی به فیلسوف دیگر یا از متکلمی به متکلم دیگر متغیر باشد بلکه امکان ارائه ی تعریفی دقیق که تمام ویژگی های تنزیه و تشبیه را تبیین کند، نبوده یا دست کم تاکنون چنین تعریفی حاصل نشده است. به علاوه یک فیلسوف یا متکلم در تمام مباحث الهیاتیِ خود، تنزیهیِ محض یا تشبیهیِ محض نیست. این مساله یکی از مهم ترن مباحثِ فلسفه ی علامه طباطبایی است و می‌توان حداقل دو دیدگاه در باب آن از آثار مختلف ایشان استخراج نمود: الف) جمع تنزیه و تشبیه (اثبات بلاتشبیه)، ب) تنزیه (توحید اطلاقی). اما دیدگاه نخست غیر از دیدگاه دوم است و با یکدیگر قابل جمع نیستند بلکه مبانی و نتایج متفاوت دارند. در این رساله، ابتدا مساله ی تنزیه و تشبیه در ارتباط با شناختِ ذات الهی، از دیدگاه علامه طباطبایی مطرح می‌گردد که بر اساس دوگانه ی تصور سلبی یا ایجابی و تصدیق سلبی یا ایجابی تبیین می‌شود. در اینجا اثبات می‌شود که دیدگاه سلبی در طولِ دیدگاهِ ایجابی قرار دارد و ادقّ از آن است. سپس این مساله در ارتباط با شناخت صفات کمالی الهی مطرح می‌گردد که براساس دوگانه ی تصور سلبی یا ایجابی و تصدیق سلبی یا ایجابی تحلیل می‌شود. مباحثی که ذیل تصور ارائه می‌گردند، عبارت اند از: تصور صفات کمالی به صورت کلی، تصور صفات کمالی به طور خاص براساس سه مُدل از دیدگاه اثبات بلاتشبیه و نقدِ آن. همچنین مباحثی که ذیل تصدیق صورت می‌گیرد، چنین است: اثبات یا نفیِ تمام صفات کمالی از ذات الهی، نحوه ی اتصاف ذات الهی به صفات کمالی، نحوه ی اتصاف ذات الهی به صفات فعل. در این مباحث نیز، ارجحیت دیدگاه تنزیهی بر دیدگاه اثبات بلاتشبیه اثبات می‌شود.
نوشته
درباره ما
عضویت
تماس با ما
جهت عضویت در خبرنامه،اطلاع از تازه ترین جلسات، گرد همایی ها و کتاب های چاپ شده ایمیل خود را وارد کنید.

  • .با ما همراه باشید
  • .حقوق مربوط به این سایت متعلق به "سایت علامه طباطبایی" بوده و هرگونه کپی اطلاعات با ذکر منبع مجاز می باشد
Footer